نقش کنشگران اجتماعی در جنبش مشروطیت با رویکرد هانس تاک

جنبش­های اجتماعی به ­عنوان یکی ازمهم­ترین کنش­های جمعی جهت تحقق خواسته­ها و مطالبات­شان به طراحی گفتمان­ها، آرمان­ها، ایده­هایی می­پردازند که تحقق آن­ها گاه مستلزم تغییر در ساختارهای نظام اجتماعی و ایجاد اصلاحات، در جامعه و خرده نظام های آن است. یکی از مهم­ترین اجزاء جنبش­های اجتماعی از نظر هانس تاک،کنشگران و نیروهای اجتماعی است که مطالبات و تقاضاهای نوظهور زمینه­ برانگیختگی آن­ها را فراهم ساخته و لذا جهت تحقق آن­ها با دیگر گروه­­های اجتماعی همنوا شده و نهایتاً جنبش­های اجتماعی را شکل می­دهند. این نیروها وکنشگران در سه گروه رهبران به ­عنوان کسانی که به تدوین و طراحی ایدئولوژی می­پردازند، توزیع کنندگان که ایدئولوژی جنبش را از رهبران به گروه­ها ولایه­های دیگر انتقال می­دهند و پیروان و حامیان­که باحضور آن­ها، جنبش گسترده شده وعملاً به مرحله­ اجرا در می­آید، قرار می­گیرند. جنبش مشروطیت ایران از مهم­ترین جنبش­های اجتماعی سده­های اخیر است­­که مدل تاک در زمینه­ اهمیت تاریخی نقش­کنشگران اجتماعی در جنبش­های اجتماعی و تأثیری که در ایجاد، گسترش و همگانی کردن آن دارند، در آن قابل بازبینی است. در این جنبش رهبران گروه­هایی نظیر روشنفکران متجدد و نوگرا و نیزعلما و مجتهدین مذهبی که قرائت نوینی از دین داشتند، را دربر می­گیرد. توزیع کنندگان جنبش ازاصحاب رسانه، روزنامه­نگاران، خطبا و وعاظ واصناف و بازرگانان عمده تشکیل شده و نیز حامیان و پیروان جنبش لایه­های مختلف جامعه از جمله زنان، جوانان، ایلات و اصناف خرده پا را در بر می­گیرد. بازبینی این الگو درجنبش­های اجتماعی با توجه به تأکیدی­که بر نقش نیروهای اجتماعی دارد می­تواند بعنوان الگویی برای بررسی چگونگی پیروزی یا عقیم ماندن جنبش­های اجتماعی مورد استفاده قرار گیرد. تحقیق حاضر از نوع تحقیقات­ کیفی است­که با استفاده از روش تاریخی و بهره­گیری از منابع کتابخانه­ای و الکترونیکی به گردآوری مطالب پرداخته است.